تحلیل شاخصه های ردیف دوره ی عالی علی اکبر خان شهنازی

آنالیز آثار گذشتگان و استخراج مفاهیم کاربردی در جهت تداوم شیوه ی نوازندگی آن ها در قالب ها و پوشش جدید، همواره مورد نیاز است. این مسأله از آن جهت اهمیت دارد که با مطالعه ی آثار بزرگان موسیقی، می توان زمینه ی تولید آثار جدید، مبتنی بر اصالت ها و متناسب با نیاز جامعه ی امروز را فراهم آورد. مسأله ی اصلی این تحقیق، شناخت ویژگی های فنی و ساختاری ردیف دوره ی عالی شهنازی و تفاوت های بارز آن با ردیف آقاحسینقلی، به عنوان یکی از روایت های شناخته شده ردیف دستگاهی موسیقی ایران از طریق مقایسه ی نمونه های انتخاب شده در دستگاه شور از هر دو منبع فوق الذکر است. هدف از این بررسی، شناخت یک روش عملی انجام شده در راه نوگرایی موسیقی کهن ایرانی است که توسط یکی از موثق ترین افراد در آن زمان، انجام شده است. برای درک بهتر چگونگی این تحول، به بررسی روند زندگی هنری شهنازی پرداخته و شرایط جامعه و تأثیر هنرمندان معاصر وی را مورد مطالعه قرار دادم. سپس ردیف آقاحسینقلی را (به عنوان نخستین آموخته ی شهنازی) با ردیف دوره ی عالی (به عنوان محصول تحولات فکری او) مقایسه کرده و وجوه اختلاف را مورد بررسی قرار داده و به این ترتیب شاخصه های شکل دهنده ی ردیف دوره ی عالی را که معرف سبک نوازندگی شهنازی نیز هستند، استخراج نمودم. به دلیل رعایت اختصار در این بررسی، دستگاه شور از هر دو ردیف به عنوان نمونه ی تحقیقی انتخاب شده است. پس از اتمام کار و مقایسه ی موردی نمونه های انتخاب شده، شاخصه های بارز ردیف دوره ی عالی شهنازی، شناسایی شده و شیوه ی استفاده ی او از ردیف موسیقی ایرانی در تدوین ردیف دوره ی عالی و تفاوت های ایجاد شده، در زمینه های مختلف از جمله گستره صوتی، استفاده از ریتم، دینامیک و ... مورد بررسی قرار گرفت. کلید واژه ها: ردیف، دوره ی عالی، شهنازی، دستگاه شور، شیوه ی نوازندگی